Uit het vakblad De Voetbaltrainer: Hoe bevorder je zelfregulatie?

In het vakblad De Voetbaltrainer vertellen Wietske Idema en Marjolein Torenbeek hoe je zelfregulatie bij spelers bevordert. - Foto: KNVB Media

Als trainer-coach heb je allerlei kennis in huis waarmee je spelers kunt helpen om zich te ontwikkelen. Het gevaar bestaat echter wel dat spelers de tips van de trainer opvolgen zonder er zelf verder al te veel bij na te denken. Daarmee nemen ze weinig verantwoordelijkheid voor hun eigen leerproces. Wietske Idema en Marjolein Torenbeek ontwikkelden de methodiek ZIPcoach voor trainers om de zelfregulatie bij spelers te bevorderen.

Wat is zelfregulatie precies?

Marjolein Torenbeek: ‘Zelfregulatie betekent dat een sporter de regisseur is van zijn eigen leerproces. Hij denkt na over de voortgang van zijn ontwikkeling en neemt zelf initiatief om zijn ontwikkeling te bevorderen. Hij maakt daarbij gebruik van een aantal vaardigheden: reflecteren, doelen stellen, plannen, monitoren en evalueren.’

Wietske Idema: ‘Wat zelfregulatie in elk geval níet is, is dat een speler alles zelf mag bepalen. Je hebt als trainer een belangrijke rol in de begeleiding van een speler bij het ontwikkelen van zelfregulatieve vaardigheden: je ondersteunt hem continu in het proces dat hij doorloopt. Je geeft duidelijk aan wat je van hem verwacht, maar laat hem zelf meedenken over de uitvoering ervan. Een speler leert de vaardigheden reflecteren, doelen stellen, plannen, monitoren en evalueren. Als trainer kun je spelers hierin uitdagen.

Wat je ziet, is dat trainers veelal directieve aanwijzingen geven: doe dit zus, doe dat zo. Wat je wilt, is dat spelers zelf meedenken. Dát zorgt ervoor dat ze beter worden. Dat hoef je niet de hele week van ze te vragen. Het is zelfs beter van niet, want anders creëer je een overload en dat werkt averechts. Als docent onderzocht ik regelmatig wat werkt en wat niet. De ene klas overlaadde ik met zelfregulatie, bij de andere klas bracht ik het er heel gedoseerd in. Dat tweede werkte veel beter. Studenten willen soms ook gewoon geïnstrueerd worden en niet continu zelf nadenken. Hetzelfde geldt voor sporters.’

Zelfregulatie aanleren vergt maatwerk

Hidde van Boven: ‘Zelfregulatie aanleren vergt maatwerk en is ook afhankelijk van de competenties van een speler. Iedere speler leert immers op zijn eigen manier. Dit gegeven bepaalt welke leiderschapsstijl je kunt hanteren. Soms kun je beter open vragen stellen, een andere keer beter directief de structuur aanbieden.’

Wat gebeurt er wanneer je als trainer op de juiste manier de zelfregulatie van je spelers bevordert? Hoe zie je dat terug in hun gedrag?

‘Er is in de wetenschap veel onderzoek gedaan naar de gevolgen van het bevorderen van zelfregulatie. Zelf heb ik dat ook onderzocht. Zes weken lang gingen we er intensief mee aan de gang bij FC Utrecht en de resultaten spraken voor zich. De spelers toonden meer focus en concentratie, hun uitvoeringsniveau lag hoger, er was meer enthousiasme en succesbeleving, de spelers durfden meer fouten te maken, hielpen elkaar meer, toonden een hogere betrokkenheid, wilden meer bereiken en hadden meer plezier. Ik zag het trainingsgedrag van mijn spelers met de week verbeteren.’

Maak speler regisseur van hun eigen leerproces Het vakblad De Voetbaltrainer stelt geregeld artikelen beschikbaar uit het magazine. Lees het gehele verhaal over het bevorderen van zelfregulatie op KNVB Assist Trainers.