Dennis Bergkamp, grossier in onverwachte kunstwerken

Dennis Bergkamp onthulde zijn eigen standbeeld in de beeldentuin op de KNVB Campus. - Foto: KNVB Media

Dennis Bergkamp heeft een standbeeld gekregen op de KNVB Campus. In brons gegoten staat de 79-voudig international tussen andere iconen van het Nederlands voetbal als Johan Cruijff, Willem van Hanegem, Johan Neeskens en Rinus Michels. Het standbeeld werd donderdagmorgen onthuld.

Dennis Bergkamp maakte nog wel eens een doelpuntje waar toeschouwers van uit hun dak gingen. Wie ze niet zelf voor de geest kan halen, heeft YouTube als goudmijn bij de hand. Bergkamp maakte er vele. Zoals hij ook talloze niet te volgen schijnbewegingen in huis had.

Deze Amsterdammer (van 10 mei 1969) grossierde in schoonheid, in hoogtepunten, in kunst, alleen over levertijden moest je bij hem nooit beginnen. Al het schoons produceerde hij in twintig jaar topvoetbal bij verrassing. Als niemand meer iets verwachtte, bracht hij in de praktijk waar hij voor een wedstrijd al diep over had nagedacht.

Achter elke bal een gedachte

Ik zag nog niet ontstane ruimtes omdat ik wist hoe er om mij heen werd bewogen. Dat is het mooiste van voetbal. Het is de essentie. Dingen zien die anderen nog niet zien

Thierry Henry, de Fransman met wie hij bij Arsenal speelde, liet zich ooit ontvallen: "Dennis kon drie, vier zetten vooruit denken. Volgens mij zag hij een aanval soms al in de kleedkamer voor zich." Bergkamp herkende zich daar wel in, in het boek dat Jaap Visser recent over hem schreef: "Achter elke bal die ik ooit speelde, zat een gedachte. Ik heb nooit een bal getrapt zonder nadenken, zomaar, om er vanaf te zijn. Ik zag nog niet ontstane ruimtes omdat ik wist hoe er om mij heen werd bewogen. Dat zag en voelde ik en dan wist ik: als die verdediger zó staat, zal hij dadelijk zó instappen en ontstaat er dáár ruimte. Dat is het mooiste van voetbal. Het is de essentie. Dingen zien die anderen nog niet zien." Het duurde alleen soms even voor hij zijn moment koos.

Het doelpunt dat hij in 1998 voor Oranje tegen Argentinië maakte, waar je overigens voor de gein eens zonder het commentaar van Jack van Gelder naar moet kijken, was er ook zo een dat uit de lucht kwam vallen. Letterlijk bijna, door de perfecte hoge pass van Frank de Boer. Het gebeurde in Marseille in de voorlaatste minuut: 2-1. Een kwartier voor tijd had Ruud Gullit zich nog kwaad gemaakt midden op de perstribune van het Stade Vélodrome. Er werd getwijfeld aan Bergkamp, geroepen om een wissel, waar was die Bergkamp eigenlijk? Nergens te zien. "Wacht nou maar zeikerds", riep Gullit. "Hij komt er altijd te staan, Dennis, altijd!" En hij stond. Zoals bijna altijd.

Bronzen beeld

Dennis Bergkamp maakt nu bij Ajax deel uit van de technische staf. Hij wordt aanraakbaarder, letterlijk. En een bronzen afgietsel van hem, staat nu te pronken in de beeldentuin van de KNVB Campus in Zeist. Net zo aanraakbaar. Hij staat er als voetballer afgebeeld, uiteraard. Maar hij was meer dan een gewone voetballer, hij was vooral de denkende voetballer. In Italië, bij Internazionale, begrepen ze dat niet zo. Hij moest scoren en anders niks.

"Technisch gezien was Dennis Bergkamp geniaal", zei onlangs Ricardo Ferri, zijn ploegmaat van destijds in Milaan, "Zijn kwaliteit stond niet ter discussie. Echt buitengewoon. Maar zijn karakter was een probleem. Voor Italië een te groot probleem." Dat ze nou juist in Italië zijn instinctieve zoektocht naar de schoonheid in het spel niet begrepen. Jammer. Hij won er een Europese beker, hij telde die niet eens serieus. Het ging allemaal te moeizaam.

Bezoek uit Nederland

In die periode voelde Dennis zich op zijn best als er vertrouwd bezoek uit Nederland kwam. Hij liet niet veel mensen toe, maar wanneer wel dan troonde hij ze mee naar het trainingscomplex in Appiano Gentile. Blauwzwarte, geglazuurde tegeltjes aan de muur, doelman Walter Zenga die cappuccino kwam brengen, Dennis die een training zuchtend analyseerde. Hij verlangde er naar de schoonheid in het voetbal, maar vond die niet in de Serie A van toen.

Pas in Londen bij Arsenal, nadat Arsène Wenger er ook was neergestreken, vervolmaakte hij zijn meesterschap. Samen met zijn trainer ontwierp hij er voor het moederland van het voetbal een nieuw perspectief op die sport. In het land van Denis Law, de veteraan van Manchester United naar wie vader Bergkamp zijn zoon vernoemde, speelde Dennis het kick & rush naar de achtergrond. Juist bij Arsenal, toen nog bijgenaamd ‘boring Arsenal’, schilderde hij nieuwe perspectieven voor het Engelse clubvoetbal.

Trainer bij Ajax

En nu is hij trainer. Bij Ajax. De club waar hij als 18-jarige al een grote prijs won, in 1987 in Athene tegen Lokomotiv Leipzig; de toenmalige Europacup voor Bekerwinnaars. Het was de perfecte start geweest voor de carrière van een prijsvechter. Maar hij was te veel stilist om prijsvechter te hebben kunnen worden. Gechargeerd gezegd: eerst mooi voetballen, dan pas winnen. Liefst in een ambiance waar hij de waardering voor hem kon voelen. Engeland, Arsenal.

Tegen Jaap Visser zei hij daarover: "Wij Nederlanders delen niet zo snel complimenten uit. Ik wist best dat ze bij Ajax iets hadden van: geef de bal maar aan Bergkamp dan gebeurt er iets goeds mee. Maar dat heb ik ze nooit hardop horen zeggen. Bij Arsenal schreeuwde Martin Keown door de kleedkamer: ‘Hé you, Bergkamp, fucking brilliant today’. Dat deed mij hartstikke goed. Als je open en eerlijk met elkaar omgaat, als je elkaar zegt waar het op staat, als je je fouten toegeeft en je ploegmaten complimenteert als ze het goed doen, krijg je een hechte onderlinge band. En dat maakt je als team sterker."

Die terechte waardering was er voor Dennis in Zeist al toen hij nog voor Oranje speelde, maar nu ook in tastbare zin. In brons gegoten bij binnenkomst van de KNVB Campus. In de buurt van Johan Cruijff, Willem van Hanegem, Johan Neeskens, Rinus Michels. Daar waar zijn standbeeld hoort te staan. Een eerbetoon aan een juweel van een voetballer, grossier in kunstwerken.

Bergkamp in cijfers

• Bergkamp was van 1990 tot 2000 actief in Oranje.
• De voormalig aanvaller kwam tot 79 interlands. Daarin maakte hij 37 doelpunten.
• Bergkamp nam deel aan het EK 1992, WK 1994, EK 1996, WK 1998, EURO 2000. Hij scoorde op alle toernooien, met uitzondering van EURO 2000.
• Bergkamp debuteerde op 26 september 1990 in Oranje, tijdens de met 1-0 gewonnen oefeninterland tegen Italië. Bergkamp kwam in 70e minuut in het veld voor Frank de Boer.
• Zijn laatste interland speelde Bergkamp ook tegen Italië, op 29 juni 2000. In de halve finale van EURO 2000 werd de aanvaller in de 86e minuut vervangen door Clarence Seedorf.
• Bergkamp speelde in totaal meer dan 6300 minuten in het Nederlands elftal. Hij kwam namens Ajax, Internazionale en Arsenal uit voor Oranje.