KNVB Galerij, aflevering 58: Derde plaats EK 1976

De plaquette voor de nummer 3 van het EK 1976. - Foto: KNVB Media

De KNVB Campus in Zeist herbergt vele historische schatten uit het rijke verleden van de voetbalbond, opgericht in 1889. In aflevering 58 aandacht voor het EK 1976 in Joegoslavië, waar het Nederlands elftal zijn - in 1974 bij het WK opgebouwde – goede naam te grabbel gooide in een bedroevend slechte wedstrijd tegen Tsjecho-Slowakije.

Hoewel het Nederlands elftal in 1974 op het WK in West-Duitsland als tweede is geëindigd, wordt Oranje wereldwijd wel als beste ploeg van het toernooi beschouwd. Dat die bewondering niet onterecht is, laat Oranje in de eerste oefeninterland na het WK zien: onder leiding van de nieuwe bondscoach George Knobel wordt Zweden in september 1974 in Stockholm met liefst 1-5 verslagen. De verwachting is dan ook dan Nederland zich eenvoudig voor het EK in 1976 zal plaatsen.

Bittere strijd Ajax-PSV

Dat blijkt in de praktijk tegen te vallen. Al vanaf het eerste kwalificatieduel, uit tegen Finland, is er onrust in de selectie van Oranje. De spelers van PSV (onder aanvoering van Willy van der Kuijlen en Jan van Beveren) en Ajax (onder aanvoering van Johan Cruijff) liggen voortdurend met elkaar overhoop. Bondscoach Knobel (ex-Ajax) durft niet in te grijpen, waardoor de onenigheid escaleert bij de uitwedstrijd tegen Polen. Oranje speelt dramatisch en krijgt met 4-1 klop.

Na het verloren duel bedanken Van Beveren en Van der Kuijlen, de beste keeper en spits van dat moment, voor Oranje. Zij willen, zolang Cruijff deel uitmaakt van de Oranjeselectie, niet meer voor Nederland uitkomen. Zonder Van Beveren en Van der Kuijlen en mét Cruijff, verslaat het Nederlands elftal Polen in de thuiswedstrijd met 3-0, waardoor kwalificatie voor het EK zo goed als zeker is. In de kwartfinale, die wordt gespeeld via een uit- en thuiswedstrijd tegen België, wint Nederland met 5-0 en 1-2: de reis naar Joegoslavië kan geboekt worden.

Twee keer rood

De EK-eindronde bestaat in 1976 nog uit vier teams, die twee halve finales en een (troost)finale spelen. Het Nederlands elftal moet het in Zagreb opnemen tegen Tsjecho-Slowakije, de andere halve finale gaat tussen West-Duitsland en Joegoslavië. Aangezien de Tsjechoslowaken en Joegoslaven als de zwakste van de vier deelnemers worden gezien, verwacht iedereen een herhaling van de finale van het WK 1974.

Zover komt het niet. In de stromende regen gaat Oranje in een keiharde wedstrijd, na verlenging, met 3-1 ten onder. In de reguliere tijd scoort de Tsjechoslowaak Ondrus twee keer: in de 20e minuut in het goede, in de 77e minuut in het verkeerde doel. Vervolgens gaat het helemaal mis voor Nederland: Johan Neeskens krijgt direct rood voor een zware overtreding op Zdenek Nehoda en ook Willem van Hanegem haalt het einde van de wedstrijd niet. Tijdens een discussie met scheidsrechter Clive Thomas over de geldigheid van de 2-1 van Tsjecho-Slowakije, krijgt hij twee keer geel en moet Oranje met negen man verder. Vesely beslist het duel uiteindelijk in de 119e minuut.

‘Hollands glorie is failliet’

De media zijn na afloop duidelijk in hun oordeel: ‘Hollands glorie is failliet’ kopt de Volkskrant en bondsbestuurslid Dé Stoop loopt leeg in De Telegraaf: ‘Onze jongens hebben zich schandalig gedragen. Als kwajongens, bijna als moordenaars. En Knobel schoppen we eruit. Met die man kunnen we niet doorgaan.’ Onder leiding van ‘die man’ wint Oranje nog wel de troostfinale, gastland Joegoslavië wordt met 3-2 verslagen.

Het is het laatste duel van Oranje onder Knobel die, zo blijkt later, al voor het EK ontslag had genomen (!). Het is typerend voor de verziekte sfeer waarin Oranje het EK heeft afgewerkt. De Tsjechoslowaken zorgen in de finale overigens opnieuw voor een verrassing door de Duitsers, mede dankzij de befaamde strafschop van Panenka, na penalties te verslaan. Het is een schrale troost voor Oranje, dat met de prijs voor de derde plaats (een plaquette), teleurgesteld naar huis vliegt.

KNVB Galerij

In de rubriek KNVB Galerij krijgen ‘verborgen’ memorabilia van de KNVB Campus de aandacht die ze verdienen. Eerder verschenen in deze serie onder meer Het schilderij van Pim Mulier, de bal van Just Göbel uit 1912, de EK-beker van 1988 en een door Louis van Gaal gesigneerde vaan.