50 jaar vrouwenvoetbal: Ineens werden dromen bereikbaar

De OranjeLeeuwinnen op het EK 2009: Staand (vlnr): Annemieke Kiesel-Griffioen, Anouk Hoogendijk, Petra Hogewoning, Manoe Meulen, Sylvia Smit, Loes Geurts. Gehurkt (vlnr): Karin Stevens, Dyanne Bito, Manon Melis, Daphne Koster, Kirsten van de Ven. - Foto: KNVB Media

We vieren dit seizoen 50 jaar vrouwenvoetbal bij de KNVB. In deze serie interviews blikken we terug met vijf pionierende hoofdrolspeelsters en schetsen een tijdsbeeld van een decennium. In dit vierde item: de jaren 00 met Kirsten van de Ven die met de OranjeLeeuwinnen het vrouwenvoetbal op de kaart zette.

We wilden het zo graag laten zien en het vrouwenvoetbal op de kaart zetten. Dan is winnen het allerbeste.

"Weet je wat nog steeds heel gek voelt?", vraagt Kirsten van de Ven (87 interlands, 18 goals) halverwege het gesprek. "Als iemand tegen mij zegt dat ik de eerste Nederlandse voetbalster ooit ben die op een eindtoernooi heeft gescoord. Ik ben pas 36 jaar. Dat had bij wijze van spreken mijn oma moeten zijn. Iemand uit een ver verleden van zwart-wit beelden, zoals bij de mannen. In het vrouwenvoetbal zijn degenen die dit soort mijlpalen halen vaak nog hartstikke jong. Dat geeft wel aan dat we pas 50 jaar bezig zijn."

Die ontwikkeling kwam in de jaren 2000 tot 2010 opeens in een stroomversnelling. Eindelijk haalde Oranje een eindtoernooi, waar het met een halve finaleplaats meteen uitzonderlijk presteerde. Eindelijk kwam er een Eredivisie Vrouwen, met topsportfaciliteiten en meer trainingsuren. Van de Ven maakte het als talentvolle en ambitieuze international van dichtbij mee. Hoe zou ze in een enkele zin dit decennium willen schetsen? "In één keer werd duidelijk dat voorheen onbereikbare dromen wel degelijk bereikbaar waren."

De eerste mijlpaal: EK onder 19

Laten we beginnen met een haast vergeten toernooi. Het Europees kampioenschap onder 19 jaar in Duitsland. Een toernooi in de zomer van 2003 dat zich ver buiten de schijnwerpers afspeelde, maar voor de ontwikkeling van een veelbelovende generatie van groot belang was. Voor het eerst in de historie slaagde een meisjes-/vrouwenteam van de KNVB erin zich te kwalificeren voor een eindronde. Een bijzondere primeur voor jeugdploeg van coach Corné Groenendijk. Met piepjonge talenten als Anouk Hoogendijk, Manon Melis, Janneke Bijl, Marjan Brouwer én Van de Ven.

In de poulefase versloeg Oranje eerst Spanje (2-1), maar verloor daarna met dezelfde cijfers van de latere finalisten Noorwegen en Frankrijk. "Achteraf een echt heel grote mijlpaal. Op zo'n podium van Spanje winnen - ik werd nog gekozen tot Player of the Match wat een cadeaubon van 50 euro opleverde - en ook in de andere wedstrijden waren we kansrijk. We kwamen tot het besef dat we niet alleen een EK - met acht landen - konden halen, maar daar ook met de besten konden meedoen."

Exact een jaar na dat jeugd-EK maakte de dynamische aanvaller uit het Brabantse Heesch in een oefeninterland tegen Japan haar eerste minuten in het Nederlands elftal. Tegelijkertijd koos ze voor een studie én voetbalavontuur voor de Verenigde Staten. "Ik wilde als mens graag naar het buitenland, maar ook als voetballer alles eruit halen. Als je meer wilde, dan had je in de Hoofdklasse met twee keer in de week trainen weinig te zoeken. Amerika was fantastisch. Geweldige faciliteiten."

Eredivisie Vrouwen ziet het licht

Ruim drie jaar later keerde Van de Ven met een bachelor op zak terug naar Nederland, vlak nadat in de zomer van 2007 de Eredivisie Vrouwen van start was gegaan. Op poten gezet door bondscoach Vera Pauw (aangesteld in 2004) en Priscilla Janssens. Zes clubs stapten in: ADO Den Haag, AZ, sc Heerenveen, FC Twente, FC Utrecht en Willem II. Bij die laatste club sloot Van de Van na het afsluiten van het Amerikaanse seizoen aan. "Als speelsters hoorden we pas heel laat dat het gelukt was. Het was een huis zonder stevige fundering, maar ik vond het zo'n goed initiatief dat ik daar absoluut aan wilde bijdragen en voor de Eredivisie terug naar Nederland kwam." De verplichte verdeling van internationals over alle zes clubs zorgde hier en daar wel voor ontevreden gezichten. Niet iedereen kwam bij de club waar zij het liefst wilde spelen. "Wellicht was het in die fase nodig. Als één team alles dik had gewonnen, dan had dat de competitie de das om kunnen doen. Nu was er een gelijkwaardige competitie gecreëerd, maar daar heeft een aantal meiden zich wel voor moeten opofferen."

De voordelen van de Eredivisie waren evident. Goede basisfaciliteiten, meer trainingsdagen, betere tegenstanders en ook erkenning. De naam FC Twente sprak immers meer tot de verbeelding dan pakweg Ter Leede of Saestum. Er kwam meer aandacht en waardering voor de inzet van de speelsters. En ook al kregen ze nog steeds niet betaald, de randvoorwaarden waren zoveel beter. Vier, vijf keer per week overdag trainen en ruimte voor ontwikkeling. "De honger van veel meiden om te ontwikkelen was immens."

Het verlangen naar een eindronde misschien nog groter. Sinds de komst van Vera Pauw als bondscoach trainden de internationals op maandag en dinsdag in Zeist en werden steevast toplanden als oefenpartner gestrikt. In oktober 2008 volgde eindelijk de beloning. Na een stroeve kwalificatiereeks voor het EK 2009 (tweede achter Duitsland) kreeg Oranje via de play-offs een extra kans, aangezien het eindtoernooi voor het eerst 12 deelnemende landen telde. De Leeuwinnen waren in de tweeluik met het favoriete Spanje de underdog, maar zegevierden zowel uit als thuis met 2-0 en plaatsten zich voor het eerst in de historie voor het Europees kampioenschap.

Eindelijk waardering via EK 2009

Daar, in Finland, maakte Van de Ven in de eerste wedstrijd tegen Oekraïne al in de 4e minuut die historische treffer. Uit een voorzet van Sylvia Smit knalde ze met een fraaie volley de bal direct tegen de touwen. "Echt een droom. Zoveel jaren keek je naar EK's en WK's op tv, maar dat leek voor ons nooit haalbaar. En nu scoorde ik op een EK. Ongelooflijk." De OranjeLeeuwinnen versloegen in de groepsfase Oekraïne (2-0) en Denemarken (2-1) en stoten in de kwartfinale grootmacht Frankrijk uit het toernooi na een zenuwslopende strafschoppenreeks. Het beeld van Anouk Hoogendijk die de zevende en beslissende Oranjepenalty benutte en vervolgens een gat in de lucht sprong voordat ze door aanstormende Leeuwinnen werd bedolven staat nog op het netvlies van velen.

We hadden tijdens het EK 2009 goed door dat we iets teweeg aan het brengen waren.

"Een slijtageslag, maar we hadden het fantastisch gedaan", herinnert Van de Ven zich nog. "En we hadden op dat moment ook goed door dat we iets teweeg aan het brengen waren. Het was hard werken. We wilden het zo graag laten zien en het vrouwenvoetbal op de kaart zetten. Dan is winnen het allerbeste. Met Vera Pauw hadden we een bondscoach die enorm gepassioneerd was en veel kennis had. Ze had een duidelijke visie hoe we de top konden halen en was tactisch tot in de details voorbereid."

1,6 miljoen tv-kijkers

Oranje verzekerde zich daar in Tampere niet alleen van een plek in de halve finale, maar ook van de A-status van NOC*NSF waardoor de ingeslagen topsportroute voor de internationals ook financiële ondersteuning kreeg. De halve finale tegen Engeland, met liefst 1,6 miljoen Nederlanders voor de buis, werd uiteindelijk na verlenging het eindstation van de debuterende Leeuwinnen. "Na het EK was ik in Zweden op vakantie. Wilden we ergens de finale kijken. Om binnen te komen, moest ik mijn ID laten zien waarop die securityman zei: 'Van de Ven, die naam ken ik van het EK'. Had hij mij zien spelen, scoren en mijn naam onthouden. Bizar. Dat soort dingen waren volkomen nieuw, maar dat was dus wel het effect van het spelen op zo'n groot podium. We kregen eindelijk waardering."

Super tof, noemt ze dat eerste EK. Toch was er ook een keerzijde. "Juichen na een doelpunt was bijvoorbeeld niet de bedoeling, want dan konden we de focus kwijtraken. We voelden altijd stress. Ondanks dat er aanvankelijk niemand naar ons keek, was de druk groot. We kregen heel weinig kansen om onze sport te promoten. Als wij zouden presteren, dan hielpen we onze sport meteen tien stappen vooruit. Heel veel speelsters waren zich daar continu van bewust. Alleen door prestaties konden we onze zichtbaarheid vergroten. Dat zal de selectie van 2017, toen het EK in eigen land was, ook hebben gevoeld."

Gemengd voetbal cruciaal

Met Oranje speelde Van de Ven later nog het EK 2013 en WK 2015. In 2010 vertrok ze naar Zweden en won daar met topclubs Tyresö FF en FC Rosengård drie landstitels, één beker en drie supercups. In haar laatste profseizoen veroverde ze met FC Twente ook de Nederlandse landstitel. Het was meer dan ze als amateurvoetballertje van HVCH uit Heesch ooit had kunnen dromen. Toen ze 8 jaar was, werd haar beste vriendje door een BVO gescout. "Als hij wordt uitgekozen, dan maak ik ook kans, dacht ik. Niet dus. Sorry, meisjes kunnen niet naar profclubs. Ik ben blij en trots dat het voor mij en latere generaties wel mogelijk is geworden."

Hoe? Daar zijn verschillende redenen voor, betoogt de huidige manager vrouwenvoetbal van de KNVB. "Heel veel mensen hebben hier hard voor gewerkt. Vorige generaties, uit de jaren 70, 80 en 90, hebben de weg geplaveid. Dat was alleen minder zichtbaar. Train hard when nobody sees you. Wij kregen de kans om door middel van een topsportprogramma meer te trainen. Bovendien zag je in de hele wereld sportieve en maatschappelijke ontwikkelingen waardoor veel meer meisjes mochten voetballen van hun ouders en er ook steeds meer mogelijkheden kwamen."

Daarnaast is het gemengd voetbal voor Nederland 'cruciaal geweest'. "Als meisje kon je daardoor op een goed niveau trainen en spelen. Een laagdrempelige manier om veel weerstand te krijgen, op een passend niveau. Dat bood voor meiden met ambities de kans om hun talent te ontwikkelen. Ook nu zeggen we nog steeds: blijf zo lang mogelijk bij de jongens voetballen - ook in topsportprogramma's - en train daarnaast bij een BVO. Het heeft onze generatie en óók die van 2017 veel gebracht."

50 jaar vrouwenvoetbal: vv Reutum eerste kampioen Aflevering 1.

50 jaar vrouwenvoetbal: De gedreven generatie van de jaren 80 Aflevering 2.

50 jaar vrouwenvoetbal: Sarina Wiegman via Amerika naar de top Aflevering 3.

50 jaar vrouwenvoetbal bij de KNVB Had jouw club in 1971 een vrouwenteam?