'Zij zijn niet dood, die in ons hart leven'

De namen op het oorlogsmonument van de KNVB zijn nu ook online zichtbaar op een interactieve landkaart. - Foto: KNVB Media

Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn meer dan 2.000 leden van de KNVB omgekomen. Al hun namen staan op een monument, dat precies zeventig jaar geleden werd onthuld. Via een interactieve landkaart van LocalFocus is het nu mogelijk te zoeken naar deze oorlogsslachtoffers - per plaats en zelfs per club. De gegevens zijn aangeleverd door sporthistoricus Jurryt van de Vooren.

Komende zondag bestaat de KNVB 130 jaar. Dat jubileum wordt onder meer gevierd met een uniek voetbalshirt waarvan elke vereniging in Nederland één exemplaar krijgt. In ruil wil de bond alle shirts uit het Nederlandse amateurvoetbal verwerven om die een ereplaats te geven op de KNVB Campus in Zeist.

Monument

Het contrast is groot met de festiviteiten in 1949 ter ere van de zestigjarige verjaardag. Die stonden voor een groot deel nog in het teken van de Tweede Wereldoorlog. Van de Vooren: "Na een jarenlang onderzoek onthulde de KNVB in het Concertgebouw in Amsterdam een oorlogsmonument met daarop de namen van alle omgekomen voetballers in bezettingstijd. Het ging om 2212 voetballers, die lid waren geweest van ruim 430 verschillende clubs uit 225 plaatsen in heel het land. ‘Zij zijn niet dood, die in ons hart leven,’ aldus de KNVB bij de plechtigheid. Dat maakte een diepe indruk op de toenmalige voetbalwereld." Het monument is te bezichtigen op het Open Voetbal Innovatiecentrum van de KNVB in Zeist. 

Landkaart

Sporthistoricus Jurryt van de Vooren werkt op dit moment aan het boek Door Wilskracht Zegevieren (Uitgeverij Balans) over sport en de Tweede Wereldoorlog, te verschijnen in mei 2020. Tijdens zijn onderzoek heeft hij alle namen van het KNVB-monument verzameld en opnieuw geordend per club en per plaats. LocalFocus heeft deze gegevens verwerkt in een interactieve landkaart, waarmee het mogelijk is om per plaats en per club te zien hoeveel voetballers er in de oorlogsjaren zijn omgekomen. "Via deze kaart worden de namen van het marmer naar het internet tijdperk gebracht", zegt Van de Vooren. "De namen zijn ook een bron. Nu ze meer en beter zichtbaar zijn, hoop ik dat clubs, onderzoekers, journalisten en andere geïnteresseerden zich gaan verdiepen in de verhalen achter de namen. Opdat ze niet in de vergetelheid raken."

Joodse clubs 

De kaart laat grote verschillen zien. Van de Vooren: "Maar liefst 491 omgekomen KNVB-leden kwamen uit Amsterdam, bijna één op de vijf! De hoofdstad was daarmee het zwaarst getroffen, met alleen al bij de drie Joodse clubs AED, HEDW en WV méér dan 350 vermoorde voetballers! Van de negen complete teams in 1940 van de Haagse Ooievaars – ook Joods – hadden maar vier mensen het overleefd." Door deze kaart wordt dus duidelijk dat de Joodse clubs veruit het zwaarst zijn getroffen. Dat ging met tientallen leden, en soms met honderden, tegelijk. 

Spiegel

Verder is uit deze kaart te herleiden dat voetbalclubs uit de zwaar getroffen regio’s relatief veel leden hebben verloren – Rotterdam, Gelderland en Limburg bijvoorbeeld. Van de Vooren: "Dat kan ook niet anders, want voetbal was in de Tweede Wereldoorlog al de meest populaire sport van ons land met honderdduizenden beoefenaars en liefhebbers. Voetbal is de spiegel van onze samenleving, ook in het verleden en deze interactieve landkaart laat ons daar weer inkijken."

De kaart is gebaseerd op de gegevens van het KNVB-orgaan Sportkroniek van 27 juni 1949. Ook daarna werden nog nieuwe sterfgevallen duidelijk in de Nederlandse voetbalwereld van mensen, die al jarenlang waren vermist. Die namen zijn hier dus niet terug te vinden. 

Contact

Heeft u na het zien van de namen op de landkaart informatie of verhalen die interessant is voor Jurryt van de Vooren neem dan contact met hem op via jurryt@sportgeschiedenis.nl.

Oorlogsmonument Een mooi verhaal uit de KNVB Galerij over de oorsprong van het oorlogsmonument van de voetbalbond.