8 maanden tot het WK: update Football Supports Change

Sinds 2019 is de KNVB intensief in gesprek met mensenrechtenorganisaties en andere belanghebbenden. - Foto: KNVB Media

Het Nederlands elftal speelt komende week twee oefeninterlands en daarna vindt de loting voor het WK plaats. Met nog acht maanden te gaan tot de daadwerkelijke aftrap van dit in Qatar gehouden eindtoernooi, heeft de KNVB verdere stappen gezet om op een maatschappelijk bewuste manier deel te nemen en zo duurzame veranderingen in het gastland te stimuleren.

De KNVB heeft volop oog voor de situatie van de arbeidsmigranten in Qatar. In 2014 heeft de voetbalbond er internationaal voor gepleit om mensenrechten onderdeel te laten zijn van elk nieuw WK-bid. Dit is twee jaar later door FIFA ingevoerd. “De toewijzing van het WK in 2026 is de eerste die met een verplichte mensenrechtenparagraaf in het bid tot stand is gekomen. Daarnaast is de procedure zelf ook veel zorgvuldiger geworden. De stemprocedure is aangepast, iedereen kan nu zien welke bond op welk bid heeft gestemd. Na afloop kan men dus ook door de media ter verantwoording worden geroepen”, aldus Gijs de Jong, secretaris-generaal van de KNVB.  

Sinds 2019 is de KNVB intensief in gesprek met mensenrechtenorganisaties en andere belanghebbenden. In deze gesprekken bleek dat het WK en de mondiale aandacht hiervoor kansen bieden om de gewenste ontwikkelingen in Qatar te versnellen. Ruim voordat het Nederlands elftal zich had geplaatst voor het WK, is de KNVB een programma gestart dat hierop is gericht: Football Supports Change, een boodschap die een jaar geleden door de spelers van Oranje op het veld werd uitgedragen. Inmiddels hebben de Europese bonden de krachten gebundeld in een UEFA-werkgroep en is een eisenlijst opgesteld waaraan alle lokale leveranciers moeten voldoen.

Nieuwe wetten ingevoerd

De afgelopen twee jaar heeft Qatar verschillende nieuwe wetten ingevoerd. Tijdens de heetste uren van de dag mag er bijvoorbeeld niet meer in de zon worden gewerkt, er is een algemeen minimumloon doorgevoerd, het is voor werkgevers verboden om nog langer paspoorten in te nemen van werknemers en gastarbeiders kunnen het land uit zonder toestemming van de werkgever. Verder wordt het uitbetalen van de lonen digitaal gemonitord en stimuleert de Qatarese overheid het oprichten van medezeggenschapsraden. Al met al wordt hiermee het beruchte kafala-systeem ontmanteld. Het implementeren en nakomen van de wetten blijft echter een belangrijk aandachtspunt.

Bondsvoorzitter Just Spee: “Sport en de maatschappij zijn niet meer los van elkaar te zien. We willen met onze bijdrage dingen veranderen, maar dat is ook een kwestie van volhouden. Het is niet altijd te zien wat we doen omdat de gesprekken veelal achter de schermen plaatsvinden, niet op het veld. We willen kritisch meedoen aan het WK. We hebben een route gekozen waarvan we verwachten dat dit het meeste oplevert gelet op de gewenste veranderingen in Qatar.”

Het doel van Football Supports Change is om impact te maken tot ruim na het WK, in elk geval tot twee jaar na het toernooi. De KNVB blijft daarom in gesprek met alle betrokkenen. In februari heeft de KNVB opnieuw een bezoek gebracht aan Qatar en daar is gesproken met de internationale vakbond ILO en het management en werknemers van het beoogde spelershotel voor het WK. Alle wettelijke eisen zijn tot in detail getoetst, evenals extra eisen op het gebied van een veilige werkomgeving, eerlijke en gelijke behandeling en het nakomen van financiële verplichtingen.

Eisenpakket lokale leveranciers

De afgelopen maand is er bovendien weer overleg geweest met onder meer Amnesty International, FNV, BWI (Builders and Wood Workers’ International), de internationale vakbondfederatie, en met de bonden van de overige landenteams die zich voor het WK hebben geplaatst. Het is de bedoeling dat alle deelnemers straks hetzelfde eisenpakket hanteren voor lokale leveranciers in Qatar. Op donderdag 31 maart bezoekt een KNVB-delegatie het FIFA congres en een dag later de loting voor het WK, die allebei in Qatar plaatsvinden. Daar staan ook gesprekken gepland met de FNV, BWI en de Nederlandse ambassadeur in Qatar, om zo de laatste ontwikkelingen in het gastland in kaart te brengen.

Marianne van Leeuwen, directeur betaald voetbal, was onlangs zelf voor het eerst in Qatar: “Na alles wat ik gelezen had was ik sceptisch, maar ik kwam minder sceptisch terug dankzij de gesprekken daar. In Qatar weet men dat men moet veranderen om zo verder te kunnen bouwen aan een nieuwe economie, los van de oliewinning. De wil is er dus en volgens de ILO worden de hervormingen versneld onder de huidige druk. De kracht van het voetbal wordt zo gebruikt om maatschappelijk impact te maken.”

Welkom en veilig

Behalve aan de situatie van arbeidsmigranten, besteedt de KNVB in de gesprekken ook veel aandacht aan de positie van vrouwen en de LHBTI-gemeenschap in Qatar. Het gastland heeft bekendgemaakt dat iedereen zich welkom en veilig moet kunnen voelen en FIFA heeft aangegeven dat tijdens het WK ruimte is om een eigen standpunt over LHBTI-rechten uit te dragen. Dat biedt mogelijkheden om ter plaatse bijvoorbeeld een statement te maken met de OneLove-campagne, waarmee het Nederlandse voetbal zich gedurende het gehele jaar uitspreekt tegen elke vorm discriminatie. Op die manier kan ook wat bewustwording betreft een ‘footprint’ worden achterlaten.

Ondertussen gaan uiteraard ook de sportieve voorbereidingen in volle gang verder. Na de twee oefenwedstrijden eind maart, tegen Denemarken en Duitsland, staan voor het Nederlands elftal in juni wedstrijden gepland voor de Nations League tegen België en Polen. De openingswedstrijd van het WK is op maandag 21 november en de finale vindt plaats op zondag 18 december 2022.

Genoeg accommodatie in Qatar

Qatar zet alles op alles om voldoende slaapplaatsen beschikbaar te stellen voor bezoekers tijdens het WK, zegt de Nederlandse ambassade in Qatar tijdens een informatiesessie voor KNVB-medewerkers. De capaciteit van de hotels zal worden uitgebreid met 60.000 residential units, drijvende hotels, cruiseschepen en glamping verblijven in de woestijn. In november en december schommelt de temperatuur in Qatar tussen de 15 en 29 graden.