KNVB herdenkt oorlogsslachtoffers in het Nederlands voetbal

Bondsvoorzitter Just Spee herdenkt vandaag onze omgekomen voetballeden bij het oorlogsmonument op de KNVB Campus in Zeist en bij de Nationale Sportherdenking in Amsterdam. - Foto: KNVB Media

Op 4 mei staan we stil bij alle oorlogsslachtoffers. Als voetbalbond besteedt de KNVB hierbij bovendien extra aandacht aan de Nederlandse voetballers. Meer dan 2.700 KNVB-leden zijn in de Tweede Wereldoorlog omgekomen. We herdenken hen vandaag bij het monument op de KNVB Campus en bij de Nationale Sportherdenking bij het Olympisch Stadion in Amsterdam.

Nationale Sportherdenking

De Nationale Sportherdenking vindt sinds 2005 jaarlijks plaats. Met een ceremonie en kranslegging worden de duizenden Nederlandse sporters herdacht die de oorlog niet overleefden. Dit jaar gaat de aandacht bij de inhoudelijke bijeenkomst uit naar de 2.212 KNVB-leden die staat vermeld op het oorlogsmonument op de KNVB Campus. We staan in woord en beeld stil bij de levens van deze voetballers en kaderleden.

Oranje in de oorlog

Onder hen 19 voormalig internationals van het Nederlands elftal, twee bondscoaches en twee voorzitters die in de oorlogsjaren overleden. Een aantal door direct oorlogsgeweld. Als militair, verzetsman of dwangarbeider, of vermoord in een Japans gevangenkamp.

Zoals Eddy de Neve die onlosmakelijk verbonden is met de allereerste officiële interland van Oranje. Op 30 april 1905 reist de Oranjeselectie per trein naar Antwerpen om het tegen België op te nemen. Het wordt 1-4 en De Neve maakt alle vier de goals. Zijn carrière in Oranje is van korte duur. Slechts drie interlands speelt hij, waarna hij als militair op 21-jarige leeftijd verkast naar Nederlands-Indië. Op 30 augustus 1943 wordt De Neve op 58-jarige leeftijd vermoord in een Japans gevangenkamp in Buitenzorg.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog speelde het Nederlands elftal geen enkele wedstrijd. Op 21 april 1940 voetbalde Oranje in het Olympisch Stadion zijn laatste thuiswedstrijd vóór de Duitse inval. Han Hollander verzorgde namens de AVRO het rechtstreekse radioverslag. Op 12 mei 1946 speelde het Nederlands elftal in het Olympisch Stadion zijn eerste thuiswedstrijd ná de bevrijding. Het radioverslag kwam niet van Han Hollander. Hij werd samen met zijn vrouw Leentje Hollander-Smeer op 9 juli 1943 vermoord in concentratiekamp Sobibor. Oranje in de oorlog In de oorlogsjaren overleden 19 (oud-)internationals van het Nederlands elftal, twee voormalige bondscoaches en twee voormalige KNVB-voorzitters.

Spee en Van Gaal leggen krans

Ter nagedachtenis aan Hollander, De Neve en alle andere voetballers leggen bondsvoorzitter Just Spee en bondscoach Louis van Gaal tijdens de Nationale Sportherdenking beiden een krans bij het beeld van Prometheus. Dit oorlogsmonument van de Nederlandse sport staat bij het Olympisch Stadion en is de centrale plek van de Nationale Sportherdenking.

Oorlogsmonument KNVB Campus

Ook herdenkt bondsvoorzitter Just Spee vandaag onze omgekomen voetballeden bij het oorlogsmonument op de KNVB Campus in Zeist. Het oorlogsmonument was in 1949 een cadeau van alle bij de bond aangesloten verenigingen, ter ere van het 60-jarig bestaan van de KNVB. Het bevat de namen van 2.212 in de oorlog omgekomen leden: spelers, bestuurders, scheidsrechters en overige betrokkenen uit alle geledingen van het voetbal.

Dankzij onderzoek van sporthistoricus Jurryt van de Vooren is de afgelopen jaren duidelijk geworden dat er zeker nog 500 andere leden de oorlog niet hebben overleefd. Zo weten we inmiddels dat er circa 200 leden van voetbalclubs als soldaat zijn gesneuveld in de eerste dagen van de inval, op en na 10 mei 1940. Verder zijn er honderden Joodse voetballers vermoord in de concentratiekampen. Ook betreft het verzetsmensen, burgerslachtoffers en leden van voetbalclubs die zijn omgekomen in Nederlands-Indië. De lijst is nog niet compleet. Bijna wekelijks worden opnieuw nog onbekende slachtoffers opgespoord. Het is aannemelijk dat het er nog veel meer moeten zijn, in totaal waarschijnlijk zo’n 5000 KNVB-leden.

Voor hen legt bondsvoorzitter Just Spee vandaag een krans bij het oorlogsmonument op de KNVB Campus. Namens de gehele Nederlandse voetbalwereld staat hij stil bij het leed dat onze leden is overkomen. Het monument, dat in december 1949 door erevoorzitter Pim Mulier werd onthuld,  bestaat uit vijf bronzen kasten die allen een deel van de oorlog symboliseren. Achter de vijf deuren staan de namen van de 2.212 gevallenen - zoals die in 1949 bekend waren - in brons vermeld.

Slachtoffers eigen voetbalclub

Ook (amateur)clubs herdenken op 4 mei hun door het oorlogsgeweld omgekomen leden. Honderden verenigingen hebben leden verloren. Niet alle voetbalclubs beschikken echter over een eigen archiefcommissie en hebben geen weet van dit verleden. Via de website Voetbalmonument.nl, opgezet door sporthistoricus Jurryt van de Vooren, kan deze informatie via een eenvoudig zoeksysteem worden gevonden. Hierin zijn de namen van de ruim 2.700 oorlogsslachtoffers opgenomen. Er kan gezocht worden op achternaam, clubnaam, plaats of provincie.

Houd er wel rekening mee dat een clubnaam in de jaren veertig misschien niet dezelfde was als nu. Ook zijn er sindsdien kleine dorpen opgeslokt door nabijgelegen steden. Zo staan er in dit bestand clubs uit bijvoorbeeld Heerlerheide en Jutphaas, die tegenwoordig alleen nog maar als wijknaam bestaan. Als er bij de zoekresultaten bij Meer info een leeg venster verschijnt, zijn we nog op zoek naar die informatie.

Aanvullingen en tips

Aanvullingen, tips en vragen zijn daarom altijd welkom bij Jurryt van de Vooren: jurryt@sportgeschiedenis.nl.